برای نمونه نهضت مشروطه در ایران به وجود آمد ولی پس از مدتی، جریان به سمت رژیم شاهنشاهی سابق بازگشت یا مثلا بین سال‌های 1330 تا 1332 حرکت‌هایی برای ملی شدن صنعت نفت و کم کردن اختیارات شاه در ایران انجام شد ولی به دلیل این‌که افراد وارد شده به حکومت از همان ساز و کارهای نظام شاهنشاهی استفاده می‌کردند، آن نهادها خود را بر آن جریانات حاکم می‌کردند؛ همان‌طور که پس از کودتای 28 مرداد 32 همه چیز به روز اول برگشت.
این تجربیات و همچنین دیدگاه امام خمینی موجب شد مردم خود به خود نیروی مسلحی را برای دفاع از انقلاب به وجود بیاورند که از درون مردم جوشید و به وجود آمد.
روزهای اول پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل گستردگی انقلاب، تقریبا تمام سازمان‌های امنیتی، انتظامی و نظامی رژیم سابق از کارایی افتادند و به زمانی نیاز داشتند تا بازسازی شوند و در جهت آرمان‌های مردم و انقلاب قرار بگیرند.
کمیته‌ها و سپاه در همان روزهای اول انقلاب توانستند خلاء امنیتی و انتظامی موجود در آن زمان را پر کنند و در زمان جنگ نیز سپاه توانست خلاء نظامی کشور را پر کند.
در واقع سپاه یک حرکت طبیعی و خودجوش مردمی بود که همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی تشکیل شد. در روزهای پیش از انقلاب اسلامی، مردم عملا اداره شهرها را در محلات و کوچه‌ها به دست گرفتند.
نیروی امنیتی و پلیس رژیم شاه عملا در محله‌ها حکومتی نداشت و ارتش و نیروهای انتظامی هم به پادگان‌ها و مقرهای خودشان رفته بودند و خیابان‌ها و کوچه‌ها در دست مردم بود؛ بنابراین به محض این‌که انقلاب اسلامی پیروز شد، مردم مساجد را به پایگاه‌های خود تبدیل کردند که در آن‌جا، هم کمیته‌ها و هم سپاه به وجود آمد.
البته در روزهای اول، گروه‌ها و افراد انقلابی در تهران چند سپاه تشکیل دادند؛ یک سپاه خود را وابسته به شورای انقلاب، یک سپاه خود را به دولت و سپاه دیگری هم خود را به شهید محمد منتظری وابسته می‌دانست. بالاخره قرار شد این مجموعه با یکدیگر ادغام و یکپارچه شوند و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به صورت یک تشکیلات واحد به وجود آید.
در تاریخ دوم اردیبهشت سال 58 در واقع سپاه به صورت رسمی تشکیل شد، ولی اگر نشان سپاه را هم نگاه کنید می‌بینید که تاریخ 1357 در زیر آن حک شده است؛ چراکه تشکیل سپاه عملا با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 57 مصادف است. بعدها شورای انقلاب و امام خمینی(ره) به آن رسمیت بخشیدند و تلاش کردند سپاه به صورت یک سازمان وفادار به انقلاب اسلامی و مدافع آن تشکیل شود.
با تدوین قانون اساسی و قرار گرفتن اصل 150، سپاه به صورت قانونی رسمیت پیدا کرد و برای دفاع از انقلاب اسلامی باقی ماند. بعد از آغاز جنگ از سوی صدام هم، دشمن قدرت نظامی ایران را در وابستگی به آمریکا می‌دانست و آمریکا هم به محض فرار شاه، تحریم نظامی خود را علیه ایران آغاز و ارتباط لجستیکی، آموزشی، تدارکاتی و تاکتیکی خود را با ارتش ایران قطع کرد. در آن شرایط تمام تحلیلگران بین‌المللی معتقد بودند ارتش ایران از هم پاشیده است و قابلیت عملیاتی ندارد. بر اساس همین تحلیل، با اطمینان شروع به جنگ کرده و حدود 16 هزار کیلومتر از خاک کشور را هم اشغال کردند.
در آن شرایط 2راه بیشتر نداشتیم؛ یا این‌که بپذیریم ضعیف هستیم و تسلیم خواست دشمن شویم یا این‌که قدرت نظامی بیافرینیم که این قدرت را هم نمی‌توانستیم مانند زمان شاه به وجود بیاوریم؛ چراکه وابسته به آمریکا و کشورهای دیگری بود که دشمن ما بودند. این قدرت باید از درون ملت آفریده می‌شد. این کار با تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که پیشتر از درون ملت به وجود آمده بود، امکان‌پذیر شد. بدین ترتیب سپاه، حضور در جبهه‌های جنگ را آغاز کرد و به سرعت ساز و کار خود را متناسب با نیاز جنگ، از ساختار امنیتی، انتظامی و اطلاعاتی به یک ساختار نظامی تبدیل کرد.
از سال دوم جنگ که عملا میدان برای سپاه باز و موانعی که در ساختار حکومتی وجود داشت برطرف شد، سپاه توانست هم در بعد کسب اطلاعات صحیح از دشمن اقدام کند و هم ضمن طرح‌ریزی عملیات، یگان‌های خود را سازماندهی و انجام عملیات را آغاز کند. در تمام عملیات‌های موفقی که انجام شد، هم طرح‌ریزی آنها عمدتا با سپاه بود و هم نقش هجوم و تعیین‌کنندگی را سپاه برعهده داشت و ارتش هم کمک می‌کرد.
در ادامه جنگ هم برای تنبیه متجاوز، تقریبا تمامی عملیات‌های موثری که ایران از سال 62 به بعد انجام داد، توسط سپاه بود. البته ارتش هم همه جا کمک و پشتیبانی می‌کرد ولی طرح‌ریزی، برنامه‌ریزی و نیروهای تهاجم‌کننده، از سوی سپاه بود. امروز هم آمریکا و اسرائیل به طور مشخص دشمن کشور ما هستند و هر سال ایران را تهدید به حمله نظامی می‌کنند اما یکی از دلایلی که نمی‌توانند این ادعاها را عملی کنند به دلیل نقشی است که قوای مسلح ایران پیدا و توانایی بازدارندگی را در خود ایجاد کرده‌اند.
خود آمریکایی‌ها می‌گویند که ستون فقرات بازدارندگی در ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. سپاه قدرت و ظرفیت به‌کارگیری توانایی‌های مردم ایران را در خود دارد. بنابراین در شرایط کنونی نقش سپاه هم در دفاع از کشور و انقلاب و هم در بازدارندگی – برای این‌که جنگی علیه ایران اتفاق نیفتد – و هم در امنیت کشور بسیار موثر است.
* رئیس پیشین ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
